Η φοβία των πυροτεχνημάτων, είναι ένα συχνό πρόβλημα στους σκύλους, το οποίο φαίνεται να παρουσιάζεται σπάνια στις γάτες, παρ` όλα αυτά, έχει αποδειχθεί ότι πολλές από αυτές, μπορεί να αναπτύξουν την ίδια φοβία. Η εκδήλωση φοβικής συμπεριφοράς στις γάτες, είναι συνήθως πιο "λεπτή" (υποχώρηση - κρύψιμο), γι` αυτό και συχνά περνά απαρατήρητη.
Δεν αποτελεί ιδιαίτερη έκπληξη, το γεγονός ότι τα ζώα φοβούνται τα πυροτεχνήματα, μιας και παράγουν πολύ δυνατό ήχο (μέχρι και 150 decibel). Ήχοι τόσο δυνατοί, μπορεί να αποβούν ιδιαίτερα αγχωτικοί για τα ζώα, μέχρι και ψυχοσωματικά επίπονοι. Οι ήχοι από τα πυροτεχνήματα επίσης, δεν ακολουθούν κάποιο σταθερό μοτίβο, συνήθως φτάνουν στο αυτί μας κατά κύματα και η πηγή τους δεν είναι εύκολα ανιχνεύσιμη, κάτι που κάνει τη φύση τους τελείως απρόβλεπτη και προκαλεί ακόμα μεγαλύτερο άγχος στα ζώα. Τα κατοικίδια μας, γίνονται όλο και πιο ευαίσθητα ύστερα από επαναλαμβανόμενες εκθέσεις σε ήχους παρόμοιας φύσης. Σε κάποια από αυτά, αναπτύσεται πραγματική φοβία με τον καιρό, ενώ άλλα αντιδρούν συνεχώς υπερβολικά σε αυτό το ερέθισμα, οπότε η συμπεριφορά τους δεν μπορεί να επιδεινωθεί.
Τι ορίζουμε ως φοβία πυροτεχνημάτων;
Τα προβλήματα με τους έντονους ήχους, εντάσσονται στη γενικότερη ομάδα της ευαισθησίας στους ήχους. Ευαισθησία, αποτελεί μια ακραία αντίδραση, η οποία δεν επιστρέφει στα φυσιολογικά όρια, ή μειώνεται η ένταση της με πολύ μικρότερο ρυθμό, από ότι μια φυσιολογική αντίδραση και πάλι όμως δεν φτάνει στα όρια της φοβίας. Η ευαισθησία στους ήχους, εκδηλώνεται συνήθως ως αντίδραση σε πολύ δυνατούς ή ξαφνικούς ήχους, όπως κεραυνού, πυροβολισμού ή πυροτεχνημάτων. Ζώα τα οποία εκτίθενται σε τέτοιους ήχους, είναι πολύ πιθανό να εμφανίσουν αγχώδη ή φοβική συμπεριφορά.
Ο φόβος από την άλλη, είναι πολύ δύσκολο να μετρηθεί ή να κατηγοριοποιηθεί στα ζώα και για αυτό βασιζόμαστε κυρίως στην παρατήρηση της στάσης του σώματος τους για την εντόπιση του. Ένα φοβισμένο ζώο, είναι πολύ πιθανό να εμφανίσει αύξηση των καρδιακών του παλμών, να μαζευτεί σε μια γωνία και να ουρήσει ή να κοπρίσει, κατά την διάρκεια μεγάλου και έντονου στρες. Είναι επίσης πιθανό, να επιδείξει συμπεριφορά "απόσυρσης", με το να είναι λιγότερο δραστήριο και με το να αρχίσει να κρύβεται σε διάφορα σημεία του σπιτιού.
Η απόσυρση, το κρύψιμο, ή οι υπερβολικές αντιδράσεις, αποτελούν ενστικτώδεις αντιδράσεις των ζώων, κατά τη διάρκεια των οποίων, μπορεί να κρίνουν πιθανές προσεγγίσεις (ακόμα και από τον ιδιοκτήτη τους), ως πιθανή απειλή και να αντιδράσουν επιθετικά, πράγμα που δεν θα έκαναν υπό φυσιολογικές συνθήκες. Η πιθανότητα ένα ζώο, να κρίνει κάτι ως απειλή και το πως θα αντιδράσει σε αυτή, εξαρτάται από το DNA του, αλλά και από το ίδιο το ερέθισμα. Το πιθανότερο είναι, πως το κατοικίδιο σας θα μάθει να αναγνωρίζει ποια γεγονότα προμηνύουν τη μελλοντική εκδήλωση του ήχου που το φοβίζει και θα αρχίσει να αντιδρά σε αυτά τα γεγονότα. Κάτι τέτοιο έχει ως αποτέλεσμα, να εκδηλώνει φοβικές αντιδράσεις, όλο και νωρίτερα, ύστερα από επαναλαμβανόμενες εκθέσεις στο ερέθισμα που το φοβίζει. Στα φοβικά ζώα, οι αντιδράσεις αυτές μπορεί να είναι ακραίες.
Γιατί το ζώο μου φοβάται τα πυροτεχνήματα;
Αρχικά, πρέπει να ξεκαθαριστεί, ότι ο φόβος, αποτελεί φυσιολογική αντίδραση σε αρκετές περιπτώσεις. Τα κατοικίδια, όταν είναι φοβισμένα μπορεί να γίνουν επιθετικά, να προσπαθήσουν να φύγουν μακριά από το ερέθισμα που τα φοβίζει, να "παγώσουν" ή να αρχίζουν να επιζητούν την προσοχή μας (αρχίζουν να χοροπηδούν, να μας γλείφουν ή να μας σκουντάνε με τα πόδια τους). Ο φόβος συχνά αυτοενισχύεται και αντί να μάθουμε σε ένα κατοικίδιο να αντιμετωπίζει την φοβία του, αυτό γίνεται όλο και πιο φοβικό.
Σε κάποιες περιπτώσεις, ο φόβος πηγάζει από κάποια τραυματική εμπειρία, που έζησε το ζώο, κατά τη διάρκεια της έκθεσης του στον ήχο, ενώ σε άλλες περιπτώσεις, υπάρχουν λιγότερο άμεσες διασυνδέσεις, οι οποίες φοβίζουν τα ζώα, όπως π.χ. η έντονη επίπληξη όταν αρχίζουν και αντιδρούν στον ήχο. Τέλος, σε κάποιες περιπτώσεις, η συνεχής και απρόβλεπτη επανάληψη δυνατών ήχων, αρκεί για να αναπτύξει το ζώο ευαισθησία.
Οι φοβικές αντιδράσεις επίσης, είναι δυνατό να πηγάζουν από δυνατούς ήχους, που το ζώο δεν είχε συναντήσει ποτέ, κατά τα πρώτα στάδια της ζωής του.
Είναι πολύ σημαντικό να προσέχετε οποιαδήποτε "αδικαιολόγητη" αντίδραση του ζώου σας σε δυνατό ήχο, καθώς και να εκτιμάται οποιαδήποτε αντίδραση επαναλαμβάνεται, ύστερα από επανέκθεση στον ίδιο ήχο. Η πρώιμη αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων, είναι πολύ πιθανό να επιφέρει θετικό αποτέλεσμα. Τα ζώα συντροφιάς, μπορεί να εμφανίσουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ευαισθησίας στον ήχο, αν έχετε παρατηρήσει και άλλα προβλήματα συμπεριφοράς σχετικά με το άγχος, ή αν παρουσιάζουν κάποια σωματική πάθηση, μιας και η γενικότερη ενόχληση που νιώθουν λόγω των παραπάνω, είναι πολύ πιθανό να μειώνει τα επίπεδα αντοχής του σε ένα δυσάρεστο - αγχωτικό συμβάν.
Τέλος να θυμάστε, ότι η δική σας συμπεριφορά, μπορεί να επηρεάσει τις αντιδράσεις του ζώου σας κατά πολύ. Είναι σημαντικό να επιδεικνύετε ήρεμη συμπεριφορά.
Τι μπορώ να κάνω, για να βοηθήσω το κατοικίδιο μου;
Για να βοηθήσετε το κατοικίδιο σας θα πρέπει να υιοθετήσετε κάποια μέτρα, έτσι ώστε να αποφύγετε πιθανή επιδείνωση της κατάστασης, ίσως ακόμα και να αρχίσετε κάποια θεραπεία.
Περιορισμός του προβλήματος
Μπορείτε, με κάποια μέτρα, να βοηθήσετε βραχυπρόθεσμα το κατοικίδιο σας, έτσι ώστε η κατάσταση του να μην επιδεινωθεί, μέχρι να αρχίσετε κάποια θεραπεία. Το πιθανότερο είναι, πως τα μέτρα αυτά θα πρέπει να συνεχιστούν, ακόμα και μετά την ανάλυψη ειδικής θεραπείας, ενώ κάποια από αυτά, θα πρέπει να ενσωματωθούν, στην καθημερινότητα του κατοικιδίου σας.
Αποφυγή πυροτεχνημάτων
Αν το κατοικίδιο σας φοβάται τα πυροτεχνήματα, τότε καλό θα ήταν, να τα αποφεύγετε όσο μπορείτε. Το να εκτείθεσαι στο αίτιο του φόβου σου, με μηδαμινές πιθανότητες διαφυγής, μπορεί να αποβεί ιδιαιτέρως τραυματικό και το πιθανότερο είναι πως απλά θα χειροτερέψει το πρόβλημα. Για αυτό κρατήστε το ζώο σας μέσα στο σπίτι, κατά την διάρκεια των πυροτεχνημάτων και ρυθμίστε το πρόγραμμα σας, έτσι ώστε η βόλτα του να μην συμπέσει με αυτά.
Αποφυγή ακούσιας ενίσχυσης ή τιμωρίας
Η συμπεριφορά σας, επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό, αυτή του κατοικιδίου σας. Αν προσπαθήσετε να χαϊδέψετε ή να καθησυχάσετε το κατοικίδιο σας, μπορεί ακούσια, να ενθαρρύνετε τη φοβική του συμπεριφορά. Από την άλλη, η τιμωρία, για τη συμπεριφορά του αυτή, απλά αυξάνει τον φόβο του κατοικιδίου σας. Το ιδανικότερο θα ήταν, να αγνοήσετε απλά τη συμπεριφορά του κατοικιδίου σας, ειδικά αν του παρέχετε και κάποιο "ασφαλές καταφύγιο" μέσα στο σπίτι. Αν παρ' όλα αυτά, το βρίσκετε δύσκολο να αγνοήσετε τη συμπεριφορά του, προσπαθήστε απλά να του αποσπάσετε την προσοχή. Ασχοληθείτε με κάτι που είναι πιθανό να ενδιαφέρει το κατοικίδιο σας. Για παράδειγμα παίξτε με τη μπάλα με κάποιον ή με κάποιο άλλο κατοικίδιο. Προσπαθήστε να είστε συνεχώς ευδιάθετοι και κεντρίστε την προσοχή του ζώου σας, χωρίς να απευθύνεστε άμεσα σε αυτό, έτσι ώστε να το επιβραβεύσετε, όταν επιλέξει από μόνο του να συμμετάσχει το παιχνίδι. Το γεγονός ότι διαλέγει να σας ακολουθήσει από μόνο του, χωρίς άμεση ενθάρρυνση από εσάς, είναι πολύ σημαντικό, γιατί φανερώνει μια μεταβολή της συναισθηματικής του κατάστασης.
Καμουφλάρισμα του θορύβου
Κατά τη διάρκεια των πυροτεχνημάτων, κρατήστε το κατοικίδιο σας σε ένα δωμάτιο χωρίς παράθυρα, ή σε ένα δωμάτιο με κλειστά τα στόρια και τις κουρτίνες. Προσπαθήστε να καμουφλάρετε τους εξωτερικούς ήχους με άλλους ήχους μεγάλης έντασης (αν και θα πρέπει να είστε επιφυλακτικοί, αν το ζώο σας αγχώνεται από τους δυνατούς ήχους γενικώς). Απλές συνθέσεις, οι οποίες έχουν χαμηλό tempo (όπως τα ορχηστρικά κομμάτια), συνήθως ηρεμούν τα ζώα.
Παροχή "ασφαλούς καταφυγίου"
Το "ασφαλές καταφύγιο", είναι απλά ένας χώρος, ένα κρεβατάκι ή ένα χαλί, όπου το κατοικίδιο σας αισθάνεται ήρεμο και ασφαλές. Θα πρέπει να κατανοήσετε ότι δεν αποτελεί μια "τρύπα", όπου το κατοικίδιο σας θα πάει να κρυφτεί μέχρι να περάσει το γεγονός που πυροδοτεί τον φόβο του. Περισσότερο αποτελεί ένα μέρος, όπου το κατοικίδιο σας επιλέγει συνειδητά να πάει, επειδή αισθάνεται καλά, καθώς και ένα μέρος, που το βοηθά να αντιμετωπίζει επιτυχώς τους φόβους του. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, το ασφαλές καταφύγιο θα πρέπει να είναι ένας περιορισμένος χώρος, όπου το κατοικίδιο σας δεν έχει αρνητικές εμπειρίες (π.χ. αν το κατοικίδιο σας κρύβεται σε μια γωνία κάποιου δωματίου, μπορείτε να επιλέξετε το δωμάτιο αυτό για το ασφαλές καταφύγιο, απλά εγκαταστείστε το σε διαφορετική γωνία). Το κατοικίδιο σας θα πρέπει να συνδυάσει αρκετές θετικές εμπειρίες με το ασφαλές καταφύγιο, ήδη αρκετό καιρό πριν από τα γεγονότα που το αγχώνουν.
Μόλις εγκαταστήσετε το ασφαλές καταφύγιο, θα πρέπει να μάθετε το κατοικιδιο σας να το χρησιμοποιεί. Αρχικά μπορείτε να το ενθαρρύνετε να χρησιμοποιεί το καταφύγιο, αφήνοντας του εκεί λιχουδιές ή διάφορα παιχνιδάκια. Μπορείτε επίσης, να του βάζετε εκεί το φαγητό του. Δοκιμάστε να του κρύψετε εκεί παιχνιδάκια και λιχουδιές, έτσι ώστε να τα βρίσκει μόνο του (κάτι τέτοιο θα το ενθαρρύνει να επισκέπτεται το ασφαλές καταφύγιο, ακόμα και όταν δεν είστε εσείς εκεί). Κάθε φορά που βλέπετε το κατοικίδιο σας εκεί, θα πρέπει να το αφήνετε να χαλαρώνει, δίνοντας του και λιχουδιές, αν θέλετε, χωρίς να έχετε όμως άμεση επαφή μαζί του. Με τον καιρό, θα πρέπει να μειώνετε τις ανταμοιβές αυτές, μιας και το ασφαλές καταφύγιο, έχει ήδη εδραιωθεί ως ένας χώρος ηρεμίας. Είναι πολύ σημαντικό, το ζώο σας να μη συνδέει αρνητικές εμπειρίες με το ασφαλές καταφύγιο, γι' αυτό και αν χρειαστεί π.χ. να του δώσετε φάρμακα, να το κάνετε σε κάποιον άλλο χώρο. Για τον ίδιο λόγο, αν παιδιά ή άλλα ζώα ενοχλούν το κατοικίδιο σας, θα πρέπει να τα μάθετε να σέβονται αυτόν τον χώρο. Το νόημα είναι, ότι το ασφαλές καταφύγιο αποτελεί έναν χώρο, όπου το κατοικίδιο σας είναι κυρίαρχο. Τέλος θα βοηθούσε πολύ να εγκαταστείσετε το ασφαλές καταφύγιο στο δωμάτιο που εκτίθεται λιγότερο στα πυροτεχνήματα.
Φερορμόνες
Η θεραπεία με φερορμόνες, έχει αποδειχθεί αρκετά χρήσιμη, στην αντιμετώπιση ορισμένων προβλημάτων συμπεριφοράς. Είναι πολλύ πιθανό να σας τις προτείνει και ο κτηνίατρος σας ως μέρος ενός προγράμματος αντιμετώπισης.
Τροφή και συμπληρώματα
Υπάρχουν ορισμένες κτηνιατρικές δίαιτες, καθώς και κάποια συμπληρώματα, τα οποία μπορεί να βοηθήσουν το κατοικίδιο σας να αισθανθεί πιο ήρεμο. Τα προϊόντα αυτά, περιέχουν κάποια συστατικά, τα οποία επιφέρουν φυσική ηρέμιση του ζώου σας. Αν και δεν αποτελούν φάρμακα, θα πρέπει πάντα να τα χρησιμοποιείτε ύστερα από καθοδήγηση του κτηνιάτρου σας, ειδικά αν το ζώο σας τρέφεται με κάποια ειδική δίαιτα ή αν προσέχετε την ποσότητα του φαγητού που λαμβάνει, εξαιτίας κάποιας ασθένειας.
Δεν υπάρχει καμία απόδειξη, ότι τα ομοιοπαθητικά φάρμακα, έχουν θετική επίδραση πάνω στα προβλήματα που σχετίζονται με τα πυροτεχνήματα και επιπλέον μπορεί να καθυστερήσουν άλλες αποτελεσματικότερες παρεμβάσεις, για αυτό και δεν θα πρέπει να θεωρούνται ακριβώς ακίνδυνα. Παρ' όλα αυτά, κάποια βότανα έχει αποδειχθεί ότι ηρεμούν τη συμπεριφορά των σκύλων και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν γι αυτόν τον σκοπό. Αν αποφασίσετε όμως, να δώσετε κάτι τέτοιο στο κατοικίδιο σας, αυτό θα πρέπει πάντα να γίνεται υπό τις οδηγίες του κτηνιάτρου σας. Τα προϊόντα αυτά, μπορεί να παρουσιάσουν αρκετά σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες, αν δεν χρησιμοποηθούν σωστά.
Φάρμακα
Για ορισμένα κατοικίδια, που παρουσιάζουν ακραίες φοβικές αντιδράσεις, η μόνη άμεση λύση, είναι η βραχεία χρήση ηρεμιστικών φαρμάκων, για το διάστημα που θα διαρκέσουν τα πυροτεχνήματα. Τα φάρμακα αυτά, για να έχουν μέγιστη αποτελεσματικότητα, θα πρέπει να δωθούν στο κατοικίδιο σας, πριν αυτό αρχίσει να αγχώνεται, δηλαδή λίγο πριν αρχίσουν τα πυροτεχνήματα. Αν δεν είστε σίγουροι αν θα υπάρξουν ή όχι πυροτεχνήματα, καλύτερο θα ήταν να δώσετε τα φάρμακα αυτά στο κατοικίδιο σας, από το να περάσει άλλη μια τραυματική εμπειρία χωρίς φάρμακα. Πάντα θα πρέπει να συζητάτε τη χρήση αυτών των φαρμάκων με τον κτηνίατρο σας και να τα χρησιμοποιείτε σύμφωνα με τη δική του καθοδήγηση.
Λύση του προβλήματος
Αν και οι προηγούμενες συμβουλές, είναι πολύ σημαντικές, προκειμένου να μην επιδεινωθεί το πρόβλημα, από μόνες τους δεν πρόκειται να το λύσουν, αν το ζώο σας αγχώνεται κάθε φορά που ακούει πυροτεχνήματα. Επιπλεον, ο συνεχής αυτός φόβος, μπορεί να θέσει το κατοικίδιο σας σε κίνδυνο να αναπτύξει άλλα προβλήματα συμπεριφοράς, ενώ το αυξημένο άγχος του, μπορεί να επιφέρει επιπτώσεις ακόμα και στη σωματική του υγεία.
Τροποποίηση συμπεριφοράς
Η θεραπεία της φοβίας των πυροτεχνημάτων, βασίζεται κυρίως σε κάποιες μορφές τροποποίησης της συμπεριφοράς, που ονομάζονται απευαισθητοποίηση και εναλλαγή συναισθημάτων. Απευαισθητοποίηση, είναι η διαδικασία εκμάθησης του κατοικιδίου σας, να είναι λιγότερο ευαίσθητο σε ξαφνικούς δυνατούς θορύβους, ενώ εναλλαγή συναισθημάτων, σημαίνει να αναταλλάξετε την φοβική αντίδραση με ένα συναίσθημα, το οποίο δεν είνα συμβατό με φόβο (π.χ. με το παιχνίδι ή με τη χαρά του φαγητού). Η βασική αρχή, είναι να αφήνετε το κατοικίδιο σας να βιώνει τους θορύβους, χωρίς να είναι φοβισμένο. Θα πρέπει να το επιβραβεύετε όταν επιδυκνείει ήρεμη συμπεριφορά. Όταν το κατοικίδιο σας αρχίζει να συνηθίζει την διαδικασία, θα πρέπει να αυξάνετε σταδιακά ταδιακά την ένταση του ήχου, πάντοτε όμως μέσα σε επίπεδα που δεν το αγχώνουν. Αν αρχίσει να φοβάται, η ένταση θα πρέπει να μειωθεί, μέχρι να νιώσει άνετα ξανά. Το να τελειώνετε το κάθε μάθημα επιτυχώς, χωρίς δηλαδή να αγχώνεται το κατοικίδιο σας είναι μείζωνος σημασίας. Τα μαθήματα αυτά, θα πρέπει να είνα σύντομα και συχνά, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί το θετικό αποτέλεσμα.
Επιπλέον σχόλια
Επιλογή κατοικιδίου
Η επιλογή, είναι ίσως το πρώτο βήμα, που σχετίζεται με την πρόληψη των προβλημάτων συμπεριφοράς. Κάποια χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς, κληρονομούνται άμεσα, ενώ οι γονείς, μπορεί να επηρεάσουν και έμμεσα την συμπεριφορά των απογόνων τους, μέσω της δικής τους συμπεριφοράς. Η ευαισθησία στους ήχους, πολλές φορές "κυλάει" στο αίμα, ενώ υπάρχουν και κάποιες φυλές, που είναι περισσότερο επιρεπείς. Πάντα να ζητάτε να δείτε τους γονείς ενός ζώου, πριν το υιοθετήσετε και να ρωτάτε σχετικά με τη συμπεριφορά άλλων απογόνων τους. Δεν συνίσταται να αναπαράγονται ζώα με κάποια προβλήματα συμπεριφοράς, ειδικότερα με ευαισθησία στον ήχο. Αν υποπτεύεστε ότι το κατοικίδιο σας μπορεί να αναπτύξει φοβία στα πυροτεχνήματα, θα πρέπει να επικοινωνήσετε με τον κτηνίατρο σας αμέσως μόλις δείτε τα πρώτα σημάδια.
Ερεθίσματα κατά τα πρώτα στάδια της ζωής
Όπως αναφέρθηκε, είναι πολύ σημαντικό, ένα κατοικίδιο να εκτίθεται ήδη από τα πρώτα στάδια της ζωής του σε ερεθίσματα που θα συναντήσει και αργότερα. Επίσης, είναι αρκετά σημαντικό, οι εμπειρίες αυτές να είναι θετικές, έτσι ώστε να είναι λιγότερο πιθανό, μελλοντικές αρνητικές εμπειρίες να του αφήσουν μεγάλο αντίκτυπο.
